Top vijf trends in de bouwsector in 2024

De Europese bouwsector blijft een van de meer traditionele sectoren in Europa, maar dit betekent niet dat deze niet wordt beïnvloed door belangrijke ontwikkelingen en trends. In dit artikel willen we vijf belangrijke trends in de bouwsector voor 2024 en daarna belichten

Trend 1: Tekort aan arbeidskrachten in de bouwsector

Een van de grootste trends, of bedreigingen, voor de Europese bouwsector zijn de problemen met het tekort aan arbeidskrachten.  Dit probleem is niet alleen wijdverbreid in Europa, maar ook in tal van andere regio’s in de wereld. Binnen Europa kampen verschillende industrieën met een tekort aan arbeidskrachten, waarbij de bouwsector bijzonder acute uitdagingen kent.

De gemiddelde leeftijd van bouwvakkers in Europa is opmerkelijk hoog en schommelt in veel gevallen rond de 50 jaar of zelfs boven de 50 jaar. Deze demografische realiteit voorspelt een aanzienlijke uitstroom van hoogopgeleid & ervaren personeel in de komende jaren. Wat de zaken nog erger maakt, is het feit dat er een gebrek is aan een instroom van jongere werknemers in de bouwsector. De bouwsector heeft moeite om te concurreren met andere industrieën bij het aantrekken van jongere generaties, aangezien banen in de bouw vaak als inferieur worden beschouwd, zowel wat betreft het loon als wat betreft het werk zelf. Werken in de bouw sector word gezien als zwaar, vuil en potentieel gevaarlijk werk.

Hoe erg is het tekort aan arbeidskrachten in de Europese bouwsector momenteel? In onze verschillende multi-client studies hebben we de belangrijkste belanghebbenden in de bouwkolom gevraagd in welke mate zij worden gehinderd door een tekort aan arbeidskrachten. In sommige landen, zoals in Nederland, geeft bijna 70% van alle architecten en aannemers aan ernstig gehinderd te worden door een tekort aan arbeidskrachten. Maar dit is niet alleen een probleem in Nederland, bijvoorbeeld in Duitsland geeft bijna driekwart van de installateurs en bijna 90% van de schilders aan dat ze te maken hebben met ernstige tekorten aan arbeidskrachten. De grootste problemen doen zich voor in Noord- en Midden-Europese landen. De problemen doen zich ook voor in meer Zuid-Europese landen, maar zijn over het algemeen minder ernstig.

Nu heeft dit alleen betrekking op de kwantitatieve problemen met het tekort aan arbeidskrachten. Naast louter kwantitatieve zorgen doemt een kwalitatief tekort aan arbeidskrachten op. De naderende pensionering van ervaren werknemers, rijk aan zowel dienstjaren als diepgaande kennis, en de instroom van minder ervaren en praktisch geschoolde werknemers, brengt aanzienlijke uitdagingen met zich mee, aangezien gebouwen en installaties complexer worden en meer kennis en vaardigheden vereisen in plaats van minder.

Een van de belangrijkste manieren waarop veel belanghebbenden denken dat ze het tekort aan arbeidskrachten op korte termijn kunnen bestrijden, is door niet-gekwalificeerd personeel aan te nemen en op te leiden. Veel andere industrieën die te maken hebben met een tekort aan arbeidskrachten hanteren echter een vergelijkbare strategie.

Bovendien is de tijd die nodig is om niet-gekwalificeerd personeel op te leiden en productief te maken vrij hoog, waardoor het tekort aan arbeidskrachten op korte termijn nog groter wordt. Zijn er geen andere oplossingen voor de problemen met het tekort aan arbeidskrachten? Ja, en een van de belangrijkste zullen we nu bespreken.

Afbeelding 1: Wordt u gehinderd door een tekort aan arbeidskrachten?

Trend 2: Prefabricage in de bouwsector

Prefabricage komt naar voren als een essentiële strategie om het tekort aan arbeidskrachten aan te pakken. De bouwsector wendt zich steeds meer tot prefabricage als middel om de efficiëntie en productiviteit te verbeteren. Zo is volgens Nederlandse aannemers het aandeel projecten met een vorm van prefab al hoog met ongeveer 70%. In andere Europese landen is dit aandeel lager, maar nog steeds relatief hoog. In Duitsland, België, Polen en Italië is het aandeel van prefab in projecten bijvoorbeeld ongeveer 50%. Op totaal Europees niveau is dit o41% van alle projecten.

Bovendien zijn de verwachtingen voor de toekomst hooggespannen. Hoewel zowel architecten als aannemers op korte termijn een vertraging van de groei van prefab in de bouw voorzien als gevolg van lagere nieuwbouwvolumes, voorzien zij op middellange termijn een sterke groei van het aandeel prefab.

Hoewel prefabricage de afgelopen jaren een gestage groei heeft doorgemaakt, blijft het potentieel ervan grotendeels onbenut. De nadruk ligt nu vooral op geprefabriceerde basiselementen zoals wanden en vloeren.

Om de voordelen van prefabricage ten volle te benutten en de algehele productiviteit in de bouwsector te verhogen, is een verschuiving naar meer geïndustrialiseerde processen noodzakelijk. Dit houdt in dat er meer gebruik wordt gemaakt van geavanceerde geprefabriceerde panelen en volumetrische oplossingen die op een geïndustrialiseerde manier worden geproduceerd. De meeste ‘eenvoudigere’ vormen van prefab houden in feite in dat er offsite wordt gebouwd op een on-site manier, wat niet de grote sprongen in productiviteitsniveaus zal opleveren die nodig zijn. Hiervoor zijn meer geavanceerde vormen van geïndustrialiseerde prefab productie nodig.

Hoewel er duidelijk vooruitgang is geboekt in deze richting, blijft de toepassing van geavanceerde vormen van prefabricage, zoals geprefabriceerde modulaire gebouwen, relatief beperkt. Volgens Europese architecten maken deze vormen van prefab slechts 12% uit van de totale prefab die wordt toegepast. De meer eenvoudige geprefabriceerde blanke en onafgewerkte elementen zijn goed voor 50% van alle prefab die wordt toegepast. Dat gezegd hebbende, voorzien zowel architecten, aannemers als installateurs een sterke groei voor meer geavanceerde vormen van prefab in de toekomst.

Om ervoor te zorgen dat meer geavanceerde vormen van geïndustrialiseerde prefab aanzienlijk groeien, moet de industrie bestaande barrières overwinnen, waaronder technologische beperkingen en naleving van de regelgeving. Om meer geavanceerde vormen van prefab mogelijk te maken, is bovendien meer digitalisering nodig.

Afbeelding 2: Aandeel prefab in projecten – architecten

Trend 3: Digitalisering in de bouwsector

Zoals opgemerkt, is het tekort aan arbeidskrachten een belangrijk probleem in de bouwsector en prefabricage is een van de belangrijkste oplossingen. Om te kunnen bouwen met meer geavanceerde vormen van prefab is echter meer digitalisering nodig.

Building Information Modeling (BIM) is een goed voorbeeld van digitale innovatie in bouw. Hoewel de graad van adoptie van BIM in Europese landen verschilt, is het gebruik ervan onder architecten opmerkelijk hoog. Ongeveer 45% van alle Europese architecten zijn BIM-gebruikers. Meer dan driekwart van de Nederlandse architecten is BIM-gebruiker, tegenover bijvoorbeeld slechts 32% van de Italiaanse architecten. Bovendien verschuift dit percentage naar boven of naar beneden, afhankelijk van de bedrijfsgrootte (hoe groter het bedrijf, hoe groter de kans dat ze BIM gebruiken).

Hoewel het gebruik van BIM relatief hoog is onder Europese architecten, blijft het gebruik van de meer geavanceerde functies (4D en 5D) beperkt. Bovendien is het meest gespecificeerde detailniveau relatief laag (LOD 300).

Bovendien blijft de acceptatie van BIM dieper in de waardeketen van de bouwsector beperkt. Zo is ‘slechts’ 35% van de aannemers in Nederland BIM-gebruiker, tegenover 75% van de architecten. In veel andere Europese landen is de BIM-adoptie onder aannemers nog lager, bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk is  slechts 14% van de aannemers BIM-gebruiker. Nogmaals, we moeten in gedachten houden dat de grootte van het bedrijf een belangrijke rol speelt. Voor installateurs ligt het BIM-gebruik nog lager, met ongeveer 8% BIM-gebruikers.

Niettemin wordt verwacht dat het traject naar meer digitalisering zal aanhouden, aangewakkerd door wettelijke mandaten en de groeiende bekendheid van prefabricage. Naarmate bouwprojecten steeds complexer worden, spelen digitale tools zoals BIM een cruciale rol bij het stroomlijnen van processen en het vergemakkelijken van de integratie van geprefabriceerde elementen.

Afbeelding 3: Wat is het aandeel BIM-gebruikers in Europa?

Trend 4: Duurzaamheid in de bouwsector

Duurzaamheid staat centraal in de discussie over de toekomst van de bouwsector. Deze industrie is namelijk verantwoordelijk voor een groot deel van de CO2-uitstoot (zowel in de productie van bouwmaterialen als in het bouwproces zelf, maar vooral door het energie gebruik van gebouwen tijdens de levensduur).

Te midden van toenemende bezorgdheid over klimaatverandering en uitputting van hulpbronnen, heeft duurzaamheid meer aandacht gekregen binnen de bouwsector. Inspanningen om de koolstofuitstoot te verminderen en de energie-efficiëntie te verbeteren, staan voorop bij duurzaamheidsinitiatieven. Wetgevende maatregelen ter bevordering van duurzame bouwpraktijken onderstrepen deze verschuiving nog meer.

Ondanks het groeiende bewustzijn en de impuls van de regelgeving, blijft het tempo van duurzame adoptie echter geleidelijk. Intrinsieke motivatie bij de belangrijkste belanghebbenden blijven vaak achter. Ook de hoge kosten van meer verduurzaming blijven een barrière.

Zo is de wijdverbreide invoering van warmtepompen op de Europese markt door de early adopters na de energiecrisis niet gevolgd door een wijdverbreide acceptatie van de early majority. De hoge kosten, mede door de hoge product- en installatiekosten, blijven een barrière. Bovendien zijn niet alle huizen en gebouwen geschikt voor een snelle transitie. Het is echter belangrijk om te begrijpen dat de markt nog steeds groeit, maar misschien niet met de hoge snelheid die aanvankelijk werd verwacht.

Bovendien vertraagt de “jungle” van verschillende regionale, nationale en Europese wetgeving ook de snelheid van adoptie. Greenwashing door verschillende belanghebbenden in de industrie helpt de markt ook niet om transparanter te worden.

Dat gezegd hebbende, is de bereidheid van opdrachtgevers om te investeren in duurzaamheid volgens architecten gestegen van 20% in 2020, naar 27% in 2022 en 31% in 2023. En het valt niet te ontkennen dat de Europese bouwsector zijn duurzame transformatie versnelt en dat deze beweging een sterke impact zal hebben op de bouwsector. Het is echter meer een toename van de evolutie snelheid dan een daadwerkelijke revolutie.

Afbeelding 4: In hoeverre vragen uw klanten om duurzaamheid en zijn ze bereid daar meer in te investeren? -Architecten

Trend 5: Veranderingen in het besluitvormingsproces binnen de bouwsector

Ten slotte is er een transformatie gaande in het besluitvormingsproces binnen de bouwsector. Historisch gezien namen architecten de rol van bouwmeesters op zich, die gezag uitoefenden over alle facetten van het project.

De veranderende dynamiek, waaronder een verhoogde complexiteit van gebouwen en een grotere invloed van belanghebbenden, herdefinieert echter de rol van de architect. Architecten richten zich steeds meer op projectmanagement, waarbij ze prioriteit geven aan esthetisch ontwerp en materiaalkeuze boven merkvoorkeuren.

Deze verschuiving weerspiegelt bredere trends in de sector in de richting van gezamenlijke besluitvorming en een grotere betrokkenheid van belanghebbenden. ‘Nieuwe’ spelers, zoals grote prefabproducenten en innovatieve bouwbedrijven die gebruik maken van ontwerp-bouwpraktijken, hollen de centrale rol van de architecten verder uit. Verder zijn de ‘eindgebruikers’ en opdrachtgevers meer betrokken bij het ontwerp- en bouwproces.

De toegenomen complexiteit van het besluitvormingsproces en het aantal actoren dat eerder aan tafel zit, vraagt ook om een betere samenwerking. Ook hier is BIM een belangrijk hulpmiddel om dit te faciliteren.

Afbeelding 5: Kun je aangeven wat jouw rol is in de volgende onderdelen van het proces?

Conclusies

Een manier om de belangrijkste trends in de bouwsector voor 2024 en verder samen te vatten, is dat de bouwsector beter, sneller en goedkoper moet worden. De meeste trends die we hebben besproken, kunnen worden gekoppeld aan het verbeteren van de industrie (d.w.z. duurzaamheid, meer samenwerking met belanghebbenden, digitalisering enz.), sneller (d.w.z. prefab, tekort aan arbeidskrachten, enz.) en goedkoper (d.w.z. arbeidstekort, digitalisering, prefab enz.)

Alle 5 belangrijke trends zullen de industrie sterk beïnvloeden, nu en in de toekomst. Veel van de ontwikkelingen moeten echter worden gezien als evolutionair en niet als revolutionair. In sommige gevallen zal de adoptiesnelheid toenemen, maar het conservatieve karakter van de industrie, technologische beperkingen, wetgeving en andere externe factoren staan nog steeds een echte ‘revolutie’ in de weg.

En als laatste opmerking hebben we trends als robotica, 3D-printen en AI/IoT bewust niet op de lijst van de 5 belangrijkste trends in de bouw voor 2024 gezet, want hoewel ze interessant en potentieel zeer impactvol zijn, kunnen deze trends worden gecategoriseerd onder trends als prefab (3D-printen), Tekort aan arbeidskrachten (robotica) en digitalisering (AI/IoT). Bovendien wordt verwacht dat deze trends een impact zullen hebben op de middellange tot lange termijn, in plaats van op de korte termijn.