Hoe de Arbeidstekorten in de Bouwsector Aan te Pakken?

In de Europese bouw- en installatiemarkt zijn de problemen met arbeidstekorten aanzienlijk, wat leidt tot hogere bouwkosten door stijgende arbeidsprijzen. Persoonlijk denk ik dat arbeidstekorten een van de belangrijkste ‘trends’ in de sector zijn. Het wordt echter vaak overschaduwd door andere trends zoals duurzaamheid, AI, prefabricatie en digitalisering.

De arbeidstekorten zijn momenteel al behoorlijk ernstig. Ongeveer de helft van de Europese architecten wordt gehinderd door arbeidstekorten bij de uitvoering van hun projecten. In Nederland wordt dit probleem door bijna 7 op de 10 architecten ervaren. Bij Europese aannemers zijn de cijfers vergelijkbaar, terwijl HVAC-installateurs nog grotere problemen ondervinden, met ongeveer 60% die zegt dat arbeidstekorten hun capaciteit om projecten uit te voeren ernstig belemmeren. Duitse installateurs hebben de grootste problemen, met ongeveer driekwart van de installateurs die hiermee worstelen. Ten slotte lijken arbeidstekorten het hoogst onder schilders, waarbij 9 op de 10 Duitse schilders aangeven geconfronteerd te worden met ernstige arbeidstekorten.

Waarom Zijn de Problemen Zo Ernstig?

Verschillende sectoren kampen met arbeidstekorten, maar de bouwsector wordt bijzonder hard getroffen omdat werken in de bouw in het algemeen niet als een aantrekkelijke professie wordt gezien. Vooral in tijden van lage werkloosheid worstelt de bouwsector om te concurreren om beschikbare arbeidskrachten.

Daarnaast is de bouw een arbeidsintensieve sector, wat betekent dat de pensioenleeftijd vaak lager ligt (vooral voor werk op de bouwplaats).

In Europa speelt ook de vergrijzing een rol bij het gebrek aan arbeidskrachten. De demografische piramide is topzwaar (meer oudere generaties dan jongere), wat betekent dat er minder instroom is van jongere generaties. Dit leidt niet alleen tot kwantitatieve arbeidstekorten, maar ook tot kwalitatieve tekorten, omdat jongere generaties minder ervaren zijn dan de ouderen die de sector verlaten.

Een voorbeeld hiervan is het aandeel van verschillende generaties in de schildersector: in Europa bestaat 24% van de schilders uit babyboomers, 54% uit generatie X en slechts 21% uit generatie Y. In sommige landen, zoals het VK, is dit nog extremer, waar 44% van de schilders babyboomers zijn.

Hoe Kunnen We Arbeidstekorten in de Bouwsector Aanpakken?

Er zijn twee mogelijke routes:

1. Verhogen van het Arbeidsaanbod

Een mogelijke oplossing is het aantrekkelijker maken van werken in de bouw. In veel landen, zoals Nederland, zijn uitgebreide PR-campagnes gelanceerd om meer mensen aan te trekken voor de bouwsector, maar de effecten hiervan zijn beperkt.

We kunnen ook proberen om werknemers uit andere sectoren om te scholen, maar gezien de gespannen arbeidsmarkt in Europa zal het succes hiervan ook beperkt zijn. Het aantrekken van werknemers van buiten de EU zou een optie kunnen zijn, maar gezien de huidige politieke situatie en de lagere beschikbaarheid van gekwalificeerde buitenlandse arbeidskrachten, is dit waarschijnlijk ook geen oplossing.

2. Verhogen van de Productiviteit

Een andere oplossing is het aanzienlijk verhogen van de productiviteitsniveaus in de bouwsector. Ondanks de ontwikkeling van prefabricatie en eenvoudiger te installeren producten, is de productiviteit de afgelopen decennia niet significant gestegen.

Prefab productie wordt vaak off-site uitgevoerd, wat beperkt productiviteitsvoordelen oplevert, en een groot deel van de markt bouwt nog steeds op traditionele wijze. Bovendien wordt een groot deel van de markt gedreven door renovaties, waar prefabricatie geen rol speelt.

Hoewel er vooruitgang is geboekt met eenvoudig te installeren producten, worden projecten complexer, wat de productiviteitswinst beperkt. Een voorbeeld is de installatie van gasketels versus warmtepompen: een installateur kan twee gasketels per dag installeren, terwijl een enkele warmtepompinstallatie twee tot drie dagen kan duren.

Lange termijn oplossingen: Prefabricatie en Digitalisering

Om arbeidstekorten tegen te gaan, moeten er verbeteringen komen in prefabricatie en eenvoudig te installeren producten. Prefabricatie moet verder worden geïndustrialiseerd, zoals Henry Ford de auto-industrie transformeerde. Hoewel dit al gebeurt, is het volume nog niet voldoende om op korte termijn de tekorten op te vangen.

Bovendien kunnen digitalisering, zoals BIM, en technologieën zoals 3D-printen en robotica een grote impact hebben op de productiviteit. De conservatieve aard van de sector en de traagheid in adoptie van deze technologieën betekenen echter dat het een langetermijnoplossing is.

Conclusie

Arbeidstekorten zijn al een ernstig probleem en zullen de komende jaren alleen maar erger worden door de demografie. Op de middellange tot lange termijn kunnen prefabricatie, plug-and-play-oplossingen, digitalisering en robotisering de arbeidsproductiviteit in de nieuwbouwsector aanzienlijk verhogen en zo de arbeidstekorten gedeeltelijk verminderen. In de renovatiesector is het echter veel moeilijker om productiviteitswinsten te realiseren. Op korte termijn is er geen directe oplossing voor de arbeidstekorten, maar met de adoptie van nieuwe technologieën kunnen we de impact van deze tekorten mogelijk verminderen.