TOP 5 trends die de toekomst van de bouwsector vormgeven

Al jarenlang volgt USP Marketing Consultancy, een gespecialiseerd marktonderzoeksbureau voor de bouw- en installatiesector, de belangrijkste trends in de bouwsector.

Vandaag wil ik graag de top 5 trends delen waarvan wij denken dat ze de sector gaan veranderen. Met “veranderen” bedoelen we een geleidelijke en langzame evolutie. In de vrij conservatieve bouwsector vinden veranderingen niet van de ene op de andere dag plaats.

Arbeidskrapte: een onderschat probleem dat blijvend is

Er is een reden waarom ik wil beginnen met arbeidskrapte. Zowel kwalitatieve als kwantitatieve arbeidskrapte is een groot probleem (of juist een kans) voor de bouwsector in Europa. Soms heb ik het gevoel dat de ernst van het probleem en de gevolgen voor de bredere sector vaak worden onderschat. Natuurlijk verschilt de intensiteit van het probleem sterk per land.

Arbeidskrapte belemmert al markten in landen zoals Nederland en Duitsland, maar in Italië en Spanje zijn de problemen veel minder ernstig.
In Nederland geeft bijvoorbeeld 64% van de architecten aan dat arbeidskrapte de uitvoering van projecten belemmert. In Italië is dat slechts 24%. Hetzelfde geldt voor algemene aannemers; 64% in Nederland noemt arbeidskrapte een serieus probleem, tegenover 18% in Italië.

Over het algemeen zijn de productiviteitsniveaus per uur in de bouwsector niet zo sterk gestegen als in andere sectoren. Daarnaast heeft de bouwsector weinig aantrekkingskracht op jongere generaties en kampt ze met een hoge uitstroom van zeer ervaren oudere werknemers.

Door deze hoge uitstroom van ervaren oudere werknemers en de beperkte instroom van jongere, onervaren krachten, kampt de sector met zowel kwantitatieve als kwalitatieve arbeidskrapte, waarvan ik denk dat die op korte termijn niet zal worden opgelost.

De arbeidskrapte zal een grote impact hebben op de sector omdat de vraag nog steeds relatief hoog is, er enorme uitdagingen liggen in het verduurzamen van het bestaande gebouwenbestand (waardoor nog meer werk ontstaat), en gebouwen en installaties steeds complexer worden. Directe oplossingen, zoals het snel vergroten van het aantal werknemers in de bouw, zijn moeilijk realiseerbaar op korte termijn.

Niet alles is negatief, want arbeidskrapte creëert ook kansen voor degenen die prefaboplossingen, kennis en producten/diensten kunnen bieden die de productiviteit verhogen.

Prefab: prefab blijft belangrijk groeien, maar het volledige potentieel is nog niet benut

Als natuurlijke reactie op de arbeidskrapte (hoewel dat niet de enige drijfveer is), moet het bouwproces efficiënter worden, en prefabricage is daar een manier voor. In de Europese bouwmarkt worden prefaboplossingen al jarenlang toegepast.

Kijken we naar het huidige gebruik van prefaboplossingen (panelensystemen, panelensystemen met afwerking en 3D prefab/volumetrisch), dan is dit al op een hoog niveau. Er zijn echter grote verschillen tussen landen. Zo geven Nederlandse architecten aan dat 60% van hun projecten een vorm van prefab bevat. In alle andere landen ligt dit percentage aanzienlijk lager, gemiddeld rond de 30%.

Ook vanuit het perspectief van aannemers wordt prefab het vaakst toegepast in Nederland. Volgens Nederlandse aannemers (middelgrote tot grote projecten) wordt in 71% van de projecten een vorm van prefab gebruikt. Dit percentage is ook hoog in België, Duitsland, Polen en Italië (ongeveer 50%).

Waarom lost prefab dan nog niet het arbeidskrapteprobleem volledig op? De meeste toegepaste prefab is namelijk van ‘eenvoudigere vormen’ zoals panelensystemen. Op Europees niveau worden prefab onbewerkte platte elementen (24%) en prefab afgewerkte platte elementen (16%) veel vaker toegepast dan volumetrische elementen (3%). Daarnaast is de off-site productie in veel gevallen nog steeds afhankelijk van gekwalificeerde bouwvakkers. Ook het gebruik van prefab op de bouwplaats vereist nog te vaak gekwalificeerd personeel.

Wanneer we prefab-productie bekijken als een lopende band, vergelijkbaar met hoe Henry Ford de auto-industrie revolutioneerde, zijn de volumes nog zeer laag. Dit segment groeit wel, maar langzaam.

Vooruitkijkend verwachten zowel architecten als aannemers een sterke groei van prefab. Dit zal vooral betrekking hebben op de eenvoudigere vormen van prefab.

Om prefab echt het arbeidskrapteprobleem te laten oplossen en de productiviteit te verhogen, zal de prefab-industrie meer gebruik moeten maken van laaggeschoolde werknemers binnen een lopende band-achtige werkwijze. Totdat dit gebeurt, zal prefab in belang blijven groeien, maar zal het volledige potentieel niet worden benut.

Digitalisering en BIM: De adoptiegraad stijgt, maar vooral onder architecten

Jarenlang was het ontwerpproces in de bouwsector sterk afhankelijk van papier. Nieuwe digitale ontwerpmethoden verhoogden de kwaliteit van ontwerpen en maakten complexere ontwerpen mogelijk. CAD-software veranderde de industrie, maar deze verandering verliep relatief langzaam en maakte nog geen gebruik van het enorme potentieel dat digitalisering in de bouwsector kan bieden.

Met de ontwikkeling van BIM (Building Information Modeling) is veel meer mogelijk geworden. Zelfs bij complexere ontwerpen kunnen meer partijen worden betrokken, en het ontwerpproces kan gekoppeld worden aan kosten, planning en vele andere elementen. Daarnaast kunnen faalkosten, die relatief hoog zijn in de bouw, aanzienlijk worden verminderd.

Hoe staat het nu met BIM-adoptie in Europa?

Zoals bij veel ontwikkelingen in de bouw verliep de adoptie aanvankelijk traag. In 2019 was slechts 10% van alle Europese architecten BIM-gebruiker. Dit groeide langzaam naar 15% in 2011 en 19% in 2013. De adoptiegraad is verder gestegen: in 2021 gebruikte 44% van de Europese architecten BIM. Voor de toekomst verwachten Europese architecten dat het percentage BIM-gebruikers zal stijgen tot 61% in 2025.

Er zijn echter aanzienlijke verschillen tussen landen. In Nederland gebruikt bijna 80% van de architecten BIM, terwijl in Italië slechts 22% van de architecten BIM toepast.

BIM-adoptie in andere doelgroepen

De adoptiegraad is veel lager bij andere groepen in de bouwwaardeketen. Bijvoorbeeld, bij Europese aannemers was de BIM-adoptie in 2021 42% in Nederland, 21% in het Verenigd Koninkrijk en minder dan 6% in alle andere landen. Bij HVAC-installateurs ligt dit percentage nog lager; slechts 9% van alle Europese HVAC-installateurs gebruikt BIM.

Het is duidelijk dat architecten de drijvende kracht achter BIM-adoptie zijn, en dat BIM-gebruik al redelijk gangbaar is. Aannemers volgen deze trend omdat ze steeds vaker met BIM moeten werken, maar de adoptie verloopt nog traag. Lager in de waardeketen staat BIM-gebruik nog in de kinderschoenen.

Vooruitblik

We verwachten dat het BIM-gebruik zal blijven groeien, vooral doordat de software intuïtiever wordt, de kosten van BIM-gebruik dalen en de druk om met BIM te werken toeneemt.